وبلاگ رسمی دکتر حمید حنائی نژاد

(عرفان اسلامی، آشنایی با ادیان و فرهنگ‌ها)

وبلاگ رسمی دکتر حمید حنائی نژاد

(عرفان اسلامی، آشنایی با ادیان و فرهنگ‌ها)

۳ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «بودیسم» ثبت شده است

آموزه‌های مهم بودا

چهار حقیقت آموزه‌ی اصلی بودا را تشکیل می‌دهد که عبارتند از:

1-رنج (Dukkha): زندگی درد و رنج بی پایان است.

2-خاستگاه رنج (Samudaya): تشنگی که همان وابستگی به هر یک از مظاهر دنیا است خاستگاه رنج است. مثلا انسان با زبان مزه‌ای را می‌چشد و لذت این مزه از بین می‌رود ولی تشنگی به آن مزه باقی می‌ماند و این تشنگی انسان را رنج می‌دهد.

3-توقف رنج (Nirodha): باید تشنگی را که خاستگاه رنج است از بین برد.

4-راه توقف رنج (Magga): راه توقف رنج راه اصیل هشتگانه نام دارد که قانون بزرگ زندگی را می‌آموزد.

 راهبان از بودا پرسیدند راه درست کدام است؟ بودا پاسخ داد: راه میانه‌ی بین لذت و رنج است که از راه هشت‌گانه زیر به دست می‌آید:

۱ -دیدگاه درست: عقیده به این‌که راستی و درستی راهنمای انسان است.

۲ -اندیشه درست: اگر انسان همواره آرام و خوش اخلاق باشد به هیچ موجود زنده‌ای آسیب نمی‌رساند.

3 -سخن درست: انسان هرگز دروغ نمی‌گوید و به زشتی و درشتی لب باز نمی‌کند.

۴ -رفتار درست: انسان هرگز دزدی نمی‌کند، دست به خون کسی نمی‌آلاید و کاری نمی‌کند که روزی پشیمانی آورد.

۵ -معاش درست: یعنی آدمی هرگز کاری که زشت است انجام نمی‌دهد، ربا نخورد و ریا نورزد و از مال دزدی کسب نکند.

۶ -کوشش درست: یعنی آدمی همواره در پی نیکی بکوشد و از آن‌چه زشت است بپرهیزد.

۷ -توجه درست: یعنی آدمی همواره آرام باشد و نگذارد که شادی و غم اندیشه او را دگرگون سازد.

۸ -تأمل درست: منظور از تأمل درست این است که سالک به اندازه‌ای به مدیتیشن و توجه ادامه دهد تا دل و دیده‌اش یکی شود و چیز واحدی را ببیند یعنی دل او به نوعی وحدت برسد و از کثرت‌ها جدا شود. در بحث تأمل درست باید دقت کرد زیربنای ۷ قانون بالا از نظر بودا است.

(ر.ک: رستمی، قرائی، اکبرنیا و موسوی، رهایی از رنج در آموزه های قرآنی و آیین بودا، پژوهشنامه آموزه‌های قرآنی)

نقدی بر آموزه های بودا را اینجا بخوانید.

نظام بودائی

در سبک و روش بودا دیرهایی به‌نام سانگ‌ها به وجود آمد که دارای قواعد و آدابی بودند این قواعد در کمال سادگی برگزار می‌شد و عبارت بود از پوشیدن جامه زرد و تراشیدن موی سر و ریش و گرفتن کاسه گدایی در دست و بالاخره در ساعت مقرر آرامش گزیدن و به مراقبه و تفکر و تکرار کلمات هات تصدیق مشغول بودن به هر بودایی همه‌روزه این سخنان را تکرار می‌کرد من به بودا متوسل می‌شوم و من به شریعت حق (دهارما) ایمان می‌آورم و در پناه سانگ‌ها آرام می‌جویم.

 یک بودایی باید ۱۰ قانون اخلاقی زیر را رعایت کند:

 ۱ اجتناب از بی جان کردن جانوران ۲ دوری کردن از تصرف در مالی که به شخص اعطا نشده است 3 پرهیز از بی عصمتی و ناپاک‌دامنی ۴ احتراز از مکر و فریب ۵ خودداری از مستی و شراب‌خواری ۶ خودداری از پرخوری و شکم‌پروری مخصوصاً هنگام بعدازظهر ۷ چشم پوشیدن از تماشای رقص و آواز طربناک و تماشای لهو و لعب ۸ دوری از استعمال زیورها و عطریات و آرایش‌ها ۹ نخفتن در بسترهای نرم ۱۰ دوری از قبول زر و سیم.

- ۴ قانون اول با ۴ قاعده از عهد و پیمان جین‌ها نیز مشترک است و می‌توان گفت که اصل میانه‌روی و اعتدال، شالوده و بنیان قواعد اخلاقی بودا است.

- هر بودایی باید به این راه و روش یقین داشته باشد و وفادار بماند و اگر برخلاف آن‌ها وقتی عملی مرتکب شود باید در حضور راهبان دیر در مجمعی که ماهی ۲ بار منعقد می‌شود به گناه خود اعتراف کند بودا.

- در ابتدا به ورود زنان در صف معتقدان و پیروانش رضایت نمی‌داد اما چون طلب زنان از حد گذشت عاقبت بودا اجازه داد که دیرهای مخصوص زنان بودایی تشکیل شود. (ر.ک: تاریخ ادیان جان ناس: 208-206).

زمینه ظهور

در جریان تاریخ سیر مذهب هندوئیسم دو فرقه‌ی مبتدع به ظهور رسیدند که به مسئله غامض زندگانی هندوان یعنی نجات از قانون کارما و رهایی از چرخه سمسار یعنی چرخه‌ای که تولدها و موج‌های پیاپی داشت و بر روح هندوها فشار می‌آورد ظاهر شدند یکی از آن دو فرقه جینیزم و دیگری فرقه بودیسم بود. بودیسم یا همان فرقه‌ی بودایی در سراسر هندوستان وسعت یافت و به خارج از هند، جزیره سیلان (سری لانکا)، خاک برمه (کشور میانمار که در جنوب شرق آسیاست)، کمبودیا (کامبوج که در جنوب شرق آسیاست)، ممالک پهناور شمال مانند چین و کره و ژاپن و تبت و مغولستان انتشار زیادی یافت و برای مشکلات و مهمات زندگی این اقوام راه‌حل و پاسخ‌های رضایت‌بخش ارائه نمود تا جایی‌که برای احتیاجات و نیازمندی‌های بشر وضع شد به عبارت دیگر افزون از دوهزار سال مذهب هندوئیسم در تحت تأثیر دو فرقه جینیسم و بودیسم قرار گرفت و علت آن‌که مردم هند در آغاز نسبت ‌به بودیسم استقبال زیادی کردند همانا استحکام مبانی اخلاقی و روشنی و وضوح و اصول دینی آن‌ها بود در سوالات حیرت‌انگیز هندوها که مشکل حیات را برای آن‌ها به‌صورت دردی رنج‌آور درآورده بود بودیسم و جینیزم هر دو جواب‌های صریح و معلوم بیان می‌کردند و طریقه نجات و راه رهایی را به‌خوبی معلوم می‌نمودند مذهب بودیسم و جینیزم در واقع وقتی‌که ابداع شد واکنشی برعلیه مبادی و افکار منتشرشده برهمنان می‌نمود. در آن زمان یعنی در قرن ششم قبل‌از میلاد سازمان طبقاتی کاست درحال تشکیل و تکوین بود، در آن هنگام که طبقه روحانیون یعنی همان برهمنان مدعی برتری و تفوق اجتماعی بر دیگر طبقات و اصناف اخلاق بودند بسیاری در طبقه امرا و ثروتمندان تسلیم آنان نشده بودند و در برابر ایشان مقاومت می‌ورزیدند و عقایدشان را در مقابل آن‌ها ابراز می‌داشتند و علت اصلی این فشارها این بود که برهمنان می‌گفتند هیچ‌کس به‌جز افراد سلسله برهمنان نمی‌تواند ادوار تکامل روحانی را طی کرده و به نیروانا برسد!. از طرفی برهمنان اعتقاد زیادی به عالم جسم و جسمانیت نداشتند؛ لذا بعضی از صاحبان افکار دقیق بر خلاف عقیده آن‌ها برخاستند و برای عالم جسم و جسمانیت حقیقت و واقعیتی قائل گشته‌اند. (ر.ک: تاریخ ادیان جان ناس: 182-180).

بودا و داستان زندگی او

-بودا به معنی بیدار.

-لقب گوتماشاکیه مونی بنیانگذار مکتب اصلاحی بودیسم.

-فرزند پادشاه شهر کاپیلا وَستو در شمال هند در حدود سال 563 ق.م به دنیا آمد.

-بعد از ازدواج با دخترعمویش یشودهرا دارای پسری به نام راهولا شد و در 29 سالگی شبانه از کاخ گریخت و تحت ارشاد آلارا قرار گرفت و زندگی راهبان را برگزید.

-پس از 6 سال ریاضت های سخت در جنگل‌ها سرانجام وقتی دید با ریاضت به حقیقت نرسیده ناامید شد و ریاضت را کنار گذاشته و به تفکر و مراقبت معنوی روی آورد.

-جهاد اکبر او 6 سال طول کشید و بعد از اینکه 7 هفته زیر درختی که بعدا درخت بیداری نام گرفت با شیطان (مارا) مبارزه کرد و در نهایت به حقیقت رسید و بودای مشهور کنونی شد.

-40 سال مسافرت فراوان آئین خود را در هند تبلیغ کرد. و به اصلاح افراد خصوصا پسرعمویش آننده مشغول شد.

-سرالنجام در 80 سالگی حدود سال 483 ق.م به نیروانه پیوست.

-نقل داستان بودا به زبان عربی به داستان بلوهر و یوذاسف بین مسلمانان رواج پیدا کرد.