آشنائی با جینیسم

جینیسم (مذهب ریاضت)

-جینیسم به معنای پیروز در قرن ششم قبل از میلاد بوجود آمد. بنیانگذار این آیین شخصی به نام مهاویرا  است.

-جینیسم مانند بودیسم فرقه‌ای برای نجات هندوئیسم از قانون کارما و چرخه‌ی سمساره ظاهر شد، ولی بعد از دو هزار سال که هندوئیسم از این دو فرقه (جینیسم و بودیسم) متأثر شده بود، دوباره هندوئیسم بر آن دو برتری یافت.

-جینیسم با اینکه به صورت یک مذهب مستقل و دارای اصول درنیامد ولی هم اکنون در سرزمین هند موجود است و پیروان زیادی دارد.

-جینیسم در حقیقت واکنش شدیدی بود به ادعای برتری برهمنان بعد از تأسیس نظام طبقاتی کاست در قرن ششم ق.م؛ لذا شخص مهاویرا که بانی این فرقه بود و در طبقه‌ی امرا و اعیان وجود داشت تسلیم برهمنان نشد و عقائد خود را در مقابل آنها بیان می‌کرد. خصوصا مهاویرا در مقابل این تفکر برهمنان که طی کردن ادوار تکامل روحانی و رسیدن به نیروانا را مخصوص به خود می‌دانستند مقاومت نمود. (ر.ک: تاریخ ادیان جان ناس: 182-180).

-مکتب جینیزم با انکار خدایان، نقش کتب مقدس را رد نمود و با اتکا به این‌که فقط باید از نفس خویش یاری جست هرگونه دعا به درگاه خدایان را از طریق کتب مقدس منکر شد و اشاره نمود که استعانت از کتب مقدس و برهمنان بی‌فایده است. (ر.ک: آبسالان، محبعلی، (بهار1391)، تحولات دینی آئین سیک در پرتو ادیان بزرگ هند، فصلنامه مطالعات شبه قاره، سال چهارم، شماره دهم، صص: 7-26).

-پیروان جینیسم به مرور زمان با این عقیده‌ی برهمنان که حول وحدت و بازگشت تمام موجودات به یک واحد اصلی بود مخالفت کردند و سرانجام قائل به موجودیت استقلالی و ذاتی برای تمام موجودات اعم از جمادات، نباتات و حیوانات شده و سرانجام منکر حقیقت وجود جان کیهانی گشتند و این حقیقت را با هر تعبیری اعم از: شخص اول، ذات متعالی، موجود مجرد و محیط بر کل، انکار نمودند. عاقبت این انکار منجر به انکار و الحاد وجود باری تعالی گردید.  (ر.ک: تاریخ ادیان جان ناس: 182-180).

مهاویرا و داستان زندگی او

-ناتاپوتا واردامانا (Nataputta Vardhamana) نام اصلی وی بود و لقب او مهاویرا به معنای مرد بزرگ یا پهلوان بزرگ بود. او در قرن ششم قبل از میلاد در خانواده‌ای اشرافی در هند متولد شد.

-علی رغم زندگی مرفهی که در کاخ پدرش داشت و 5 خادمه و پرستار به او رسیدگی می‌کردند یک روز در بیرون از شهر با دیدن جماعتی از راهبانی که تارک دنیا شده بودند و جزء سازمان مرتاضان پارشوا بودند، مفتون و شیفته‌ی مرتاضی شده و بعد از حیات پدرش در سن 30 سالگی بعد از اجازه‌ی برادر بزرگش به آن گروه پیوست.

-مهاویرا ابتدا در صومعه‌ی راهبان که بیرون از شهر بود رفت و بر حسب رسوم آنها نخست تمام لباس‌های پر زرق و برقش را از تن درآورده و لباسی ساده بر تن کرد. و موهای سرش را تراشیده و سوگند یاد کرد که بدن خودش را فراموش کند! و تمام رنج‌هایی را که از طرف نیروهای غیب الهی و یا از طرف انسان‌ها یا حیوانات بر او وارد می‌شود تحمل کند.

-بعد از چند ماه در سلوک به استقلال رسید و لباس ساده را هم از خود دور کرده و برهنه در صحراها و روستاهای هندوستان قدم گذاشت!. ماهاویرا دو عقیده اصلی داشت:

1-نجات روح از تمامی دردها و شرورِ چرخه‌ی سمساره، که موکشه نامیده می‌شد، بدون تحمل کردن ریاضت‌های سخت امکان‌پذیر نیست.

2-طهارت و پاک کردن نفس فقط با پیروی از قاعده‌ی اهیمسا (آزار ندادن هیچ ذی روحی) میسر است.

-در هیچ جایی بیش از یک روز توقف نمی‌کرد مگر ایام موسم بارندگی که چهار ماه متوقف می‌ماند چون با راه رفتن ممکن بود جانداران زیر پایش از بین بروند در حالی که او به اهیمسا (آزار ندادن هیچ ذی روحی) پایبند بود. در هنگام راه رفتن نیز یک جارو داشت که با آن مقابل خود را تمیز می‌کرد تا حشرات ریز و جانداری را نکشته باشد.

-طعام خام نمی‌خورد، در کشکول خود غذایی که از گوشت جانداران نبوده و گدایی شده از دیگران بود را تناول می‌کرد، در سرما به دور از آتش و در گرما مقابل حرارت سوزان زانو به بغل گرفته و به مراقبه و تفکر می‌پرداخت.

-وی بعد از اذیت و آزاری که از طرف مردم به او می‌رسید و بعد از 12 سال ریاضت‌های سخت به دولت مقصودش و به نیروانا رسید و به کمال (کوالا) واصل شده و به جین ملقب گشت. و از آن به بعد شروع به تعالیم خود نمود. و بعد از 30 سال تعلیم پیروان خود در سن 72 سالگی از دنیا رفت. (ر.ک: تاریخ ادیان جان ناس: 187-183).

فلسفه و اخلاقیات جینیزم وکتاب‌های مقدس جینیزم

-پیروان مهاویرا مکتب فلسفی و اخلاقی را به جریان انداخته و تعاریف خاصی در مذهب وارد کردند.

-قانون کارما (کرمه) را اینگونه تفسیر کردند:

حاصل اعمال انسان‌ها مثل قشر و پوسته‌ای بر روی روح انسان رسوب یافته و یا به درونش نفوذ می‌کند. و با تولد‌های پی در پی طبقات پوشش از یک ماده خارجی به انواع مختلف بر روی جوهره‌ی روح مانند سنگ شده و روح 5 لایه‌ی با ضخامت پیدا می‌کند. و انسان باید با اعمالش آنها را از میان برده و جوهره‌ی روحش را دوباره لطیف کند.

-عقیده‌ی جین‌ها در مورد نسبت جسم با روح یا ماده با معنا: ماده از نظر آنها دارای مراتب بوده و از لطیف و رقیق شروع شده تا به صلب و ضخیم می‌رسد. لطیف‌ترین نوع ماده به ماده‌ی کارما معروف است، و معتقدند که وقتی روح با شهوت به جنبش می‌آید این ماده در روح صورت بسته و روح با نفوذ این ماده به درونش غلیظ شده و کم کم قشری نازک روی آن قرار می‌گیرد و این نفوذ ماده داخل روح و غلظت روح در دوران تناسخ و انتقال روح تاثیر دارد. و یک جین باید آن ماده کارما را از خود با اعمال خوب و اخلاق پسندیده دور کرده و در واقع آن را ذوب سازد.

-از هیچ انسان و کتابی نباید کمک خواست و تنها نفس خود انسان به یاری خودش می‌آید. (ر.ک: تاریخ ادیان جان ناس: 190-187).

-کتاب‌های دینی جینیزم: 39 کتاب به آنها منسوب است، مانند: پرکرنه‌، آگمه و سیدانته.

اهیمسا (Ahimsa)

-اهیمسا همانطور که بیان شدآزار ندادن هیچ ذی روحی است.

عهدهای پنج‌گانه‌ی راهبان و مرتاضان جین (تعهدات جین‌ها در ابتدای ایمان آنها)

1-من از قتل و آزار و اذیت کردن تمام موجودات زنده پرهیز خواهم کرد و به آن رضایت نخواهم داد و مانع از آزار آن خواهم شد و تا زنده هستم این عمل را گناهی بزرگ دانسته و جسماً و روحاً و در کردار و گفتار از آن اجتناب و دوری خواهم نمود.

2-من از هر قول و فعلی که منجر به غضب یا حرص یا خوف یا شادی باشد پرهیز می‌نمایم و دروغ نمی‌گویم و دیگران را از دروغ‌گویی منع می‌کنم و به کذب رضا نمی‌دهم.

3-من از تملک هر چیز که به من عطا نشده در روستا و در شهر و در جنگل، خواه کم و یا زیاد باشد اجتناب می‌کنم.

4-من لذت‌ها و شهوت‌های جنسی را بر خود حرام می‌دانم و این کردار را برای دیگران نیز رضا نمی‌دهم.

5-من از هر علاقه‌ی اندک یا بسیار به اشیا، اعم از جاندار و بی‌جان خودداری خواهم کرد و برای دیگران نیز این‌چنین علاقه‌ی مادی را نپسندیده و رضایت نخواهم داد. (این تعهد مهم‌تر و سخت‌تر از بقیه تعهدات است)

-نظر مهاویرا در مورد زنان: مهاویرا محبت به زن را بزرگ‌ترین سبب فتنه و ابتلا در جهان دانسته که عاقبت به دردها و جهنم منتهی می‌شود!!. (ر.ک: تاریخ ادیان جان ناس: 191-190).

عهدهای دوازده‌گانه‌ی مردم عادی

1-هیچ‌وقت عالماً و عامداً جانداری را بی‌جان نکنند و از این‌رو هیچ‌وقت زمین را شخم نمی‌زنند، از شغل قصابی و طباخی یا هر حرفه‌ی دیگری که مستلزم کشتن جانوری است احتراز نمایند. (مهمترین تعهد یک جین عوام)

2-هیچ‌وقت دروغ نگویند.

 3-هیچ‌وقت دزدی نکنند و در مالی که به آن‌ها عطا نشده تصرف ننمایند.

4- از شهوت‌پرستی بپرهیزند و از این‌رو زن و شوهر باید به همدیگر وفادار مانده از کردار و گفتار و پندار ناپاک دوری جویند.

5- از حرص خودداری کنند و در مال دنیا به قلیلی قانع شده زیادی را رها کنند.

6- از هر عملی که موجب فتنه و ابتلای نفس و ارتکاب گناه است مثلاً مسافرت تفریحی و امثال آن خویشتن را نگاه دارند.

7- از اشیا و لوازم روزانه زندگانی به حداقل اکتفا نمایند.

8-همیشه مواظب باشند در دام شرور و خطایا نیافتند.

9- زمان معینی را مخصوص ترک نفس و زهد از جهان مادی نمایند.

10- همه‌روزه وقت معینی را به مراقبه و تفکر در باطن خود صرف سازند.

11- بعضی ایام را در زندگانی ترک دنیا کرده و به روش راهبان و مرتاضان روز بگذرانند.

12- به همه‌ی افراد خصوصاً به مرتاضان و تارکان دنیا صدقه از روی صدق تقدیم کنند. (ر.ک: تاریخ ادیان جان ناس: 192-191)

فرقه‌ها (آسمان جامگان و سفید جامگان)

-در حدود سال 79 قبل از میلاد میان پیروان جینیزم در مورد حدود برهنگی اختلاف به‌وجود آمد و آنها دو فرقه شدند:

1- آسمان جامگان: آنها هیچ لباسی را نپذیرفتند و نزد آنها کتاب پرکرنه مقدس است.

2- سفید جامگان: آنها گفتند استفاده‌ی اندکی از پارچه جایز است. گاندی رهبر انقلاب هندوستان تنها از پارچه سفید استفاده می‌کرد. کتاب‌های مقدس سفید جامگان عبارتند از: آگمه و سیدانته.

*توجه: امروزه حدود دو میلیون جین در هندوستان مناطق غرب و شمال غرب و مرکز و جنوب هند ساکن هستند و لباس کامل پوشیده و به‌جای گدایی در حال تجارت هستند و وضع اقتصادی خوبی هم دارند و تنها قدیسان آنان به آن وضع عجیب و غریب روی می‌آورند.